Przepis art. 647¹ Kodeksu cywilnego (KC) odgrywa kluczową rolę w regulacji stosunków prawnych pomiędzy inwestorem, wykonawcą (generalnym wykonawcą) a podwykonawcą w kontekście robót budowlanych. Wprowadzony przepis zapewnia ochronę interesów podwykonawców, którzy uczestniczą w realizacji inwestycji budowlanych, zapewniając im dodatkowe zabezpieczenie wynagrodzenia za wykonane prace. Niniejszy artykuł ma na celu omówienie zasad odpowiedzialności inwestora, podkreślając istotę art. 647¹ KC w zakresie odpowiedzialności solidarnej.
Zgodnie z § 1 art. 647¹ KC, inwestor ponosi solidarną odpowiedzialność z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych robót budowlanych, pod warunkiem, że szczegółowy przedmiot tych robót został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do ich realizacji. Solidarność oznacza, że podwykonawca ma prawo dochodzić zapłaty wynagrodzenia od inwestora, wykonawcy lub od obu jednocześnie, aż do pełnego zaspokojenia swoich roszczeń. Aby odpowiedzialność solidarna inwestora była skuteczna, podwykonawca lub wykonawca muszą przedstawić inwestorowi zgłoszenie, które precyzyjnie określa zakres robót, jakie mają zostać wykonane. Kluczowe jest, aby zgłoszenie to było dokonane przed przystąpieniem do realizacji prac. Brak takiego zgłoszenia może skutkować brakiem możliwości domagania się przez podwykonawcę zapłaty wynagrodzenia od inwestora. Inwestor ma możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec wykonywania danych robót przez podwykonawcę. Zgodnie z przepisem, ma on na to 30 dni od doręczenia zgłoszenia. W przypadku braku takiego sprzeciwu, przyjmuje się, że inwestor zaakceptował udział podwykonawcy w realizacji inwestycji, co skutkuje powstaniem jego solidarnej odpowiedzialności.
Odpowiedzialność solidarna inwestora jest istotnym elementem zabezpieczającym interesy podwykonawców. W praktyce oznacza to, że podwykonawca, w razie braku zapłaty przez wykonawcę, ma prawo żądać swojego wynagrodzenia od inwestora. Ta odpowiedzialność nie jest jednak nieograniczona – warunkiem jej powstania jest zgłoszenie szczegółowego przedmiotu robót oraz brak sprzeciwu inwestora w przewidzianym terminie.
Solidarna odpowiedzialność inwestora ma na celu zagwarantowanie, że podwykonawcy otrzymają należne wynagrodzenie, nawet jeśli wykonawca nie wywiąże się ze swoich zobowiązań. W praktyce zwiększa to bezpieczeństwo finansowe podwykonawców i minimalizuje ryzyko nieotrzymania zapłaty za wykonane prace.
Prawo sprzeciwu przysługujące inwestorowi jest kluczowym narzędziem w ochronie jego interesów. Jeżeli inwestor nie chce ponosić odpowiedzialności solidarnej za wynagrodzenie podwykonawcy, musi wyraźnie i skutecznie wyrazić swój sprzeciw wobec udziału danego podwykonawcy. Sprzeciw powinien zostać wyrażony w formie pisemnej i doręczony zarówno podwykonawcy, jak i wykonawcy w terminie 30 dni od doręczenia zgłoszenia. Niedochowanie tego terminu prowadzi do uznania, że inwestor zgodził się na udział podwykonawcy, co z kolei rodzi jego odpowiedzialność solidarną.
Wprowadzenie art. 647¹ KC ma duże znaczenie praktyczne, szczególnie dla podwykonawców, którzy są jednym z najsłabszych ogniw w procesie budowlanym. Dzięki temu przepisowi, podwykonawcy zyskują realną szansę na otrzymanie wynagrodzenia, nawet w sytuacji, gdy wykonawca nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań. Możliwość dochodzenia roszczeń bezpośrednio od inwestora stanowi dla nich istotne zabezpieczenie. Dla inwestorów przepis ten wymaga zachowania szczególnej ostrożności w doborze podwykonawców oraz prowadzenia odpowiedniej dokumentacji. Brak zgłoszenia sprzeciwu lub nieświadomość udziału podwykonawcy w realizacji inwestycji może skutkować powstaniem solidarnych zobowiązań finansowych.
Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 października 2018 sygn. I AGa 161/18 (LEX nr 2582661) w zakresie przesłanek uznających, że inwestor w sposób dorozumiany wyraził zgodę na zawarcie przez generalnego wykonawcę umowy o wykonanie części prac przez podwykonawcę należy przytoczyć aktualną tezą w myśl której: „Inwestor akceptując zakres prac realizowanych przez podwykonawcę oraz koszty z tym związane, co wyrażało się m.in. w tym, że nie sprzeciwiał się realizacji tych robót na placu budowy, akceptował udział podwykonawcy i jego przedstawicieli na codziennych naradach, jak też obecność pracowników podwykonawcy na budowie, a następnie poprzez swoich przedstawicieli odebrał wykonane prace, wyraził zgodę na zawarcie przez generalnego wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą w sposób konkludentny. Świadczy o tym również fakt iż posiadał wiedzę o istotnych elementach umowy zawartej pomiędzy generalnym wykonawcą a osobie podwykonawcy, o przedmiocie prac, jakie ten miał wykonać oraz o wartości tych prac. A te właśnie elementy kreują zakres solidarnej odpowiedzialności inwestora". Zgodnie ze wskazaną tezą, Inwestor nie musi pisemnie akceptować podwykonawcy, aby jego umowa została objęta solidarną odpowiedzialnością.
W kwestii zagadnienia związanego z odpowiedzialnością inwestora w stosunku do podwykonawcy w umowie o roboty budowlane swoje stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2021 r. sygn. III CSKP 76/21 (LEX nr 3149352) w którym określił, że „Unormowana przepisem art. 647¹ § 5 k.c. odpowiedzialność inwestora w stosunku do podwykonawcy ma charakter ustawowej odpowiedzialności za cudzy dług, ale do jej powstania dochodzi jeśli zostały spełnione przesłanki określone w art. 647¹ § 2 k.c. Celem art. 647¹ k.c. jest zapewnienie ochrony podwykonawcom, jednak sposób realizacji tej ochrony, polegający na wprowadzeniu gwarancyjnej odpowiedzialności inwestora za cudzy dług, wymaga starannej i rozważnej interpretacji zachowań mających uzewnętrznić wolę przyjęcie na siebie takiej odpowiedzialności. Zgoda inwestora odnosi się do elementów przedmiotowo istotnych umowy podwykonawczej, do których zaliczyć trzeba m.in. osobę podwykonawcy, zakres robót oraz wynagrodzenie. Przepisy art. 647¹ § 5 k.c. i art. 647¹ § 1 i 2 k.c. muszą być interpretowane łącznie na tle stanu faktycznego konkretnej sprawy.”
W stosunku do umów o roboty budowlane zastosowanie ma art. 118 k.c. zgodnie z którym termin przedawnienia roszczeń który stanowi, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Takie stanowisko podziela Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 11 stycznia 2002 r. sygn. III CZP 63/01 zgodnie z którą stwierdził, że „Roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c.”
Celem skutecznego dochodzenia roszczeń podwykonawca winien przede wszystkim:
1. Udokumentować prace poprzez przedłożenie odpowiedniej dokumentacji związanej z wykonywanymi pracami np. umowę podwykonawczą, protokołu odbioru prac, fakturę.
2. Posiadać informację potwierdzającą fakt, że Inwestor otrzymał informację o zawarciu umowy z podwykonawcą lub wyraził zgodę na jej zawarcie.
Kluczowe jest każdorazowe wykazanie, że inwestor wyraził zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej lub nie zgłosił sprzeciwu w odpowiednim terminie do umowy o roboty budowlane. Po stronie podwykonawcy leży udowodnienie, że prace, za które domaga się zapłaty, zostały faktycznie wykonane. W tym celu istotna będzie dokumentacja potwierdzająca wykonanie prac, protokoły odbioru oraz inne dowody, takie jak korespondencja z generalnym wykonawcą i inwestorem czy dokumentacja fotograficzna, które mają kluczowe znaczenie.
Przepis art. 647¹ Kodeksu cywilnego wprowadza mechanizm odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, co stanowi istotne zabezpieczenie interesów podwykonawców w procesie budowlanym. Kluczowe znaczenie ma tutaj zgłoszenie szczegółowego przedmiotu robót oraz możliwość wyrażenia sprzeciwu przez inwestora. Dzięki temu przepisowi podwykonawcy zyskują dodatkową ochronę prawną, a inwestorzy muszą wykazać się większą ostrożnością w procesie zarządzania inwestycją.
W praktyce art. 647¹ KC wpływa na ukształtowanie relacji między uczestnikami procesu budowlanego, zapewniając podwykonawcom większe bezpieczeństwo finansowe i zmuszając inwestorów do starannego monitorowania działań wykonawców oraz ich podwykonawców. W związku z tym przepis ten odgrywa kluczową rolę w ochronie interesów podwykonawców, stanowiąc jednocześnie istotny element prawnej konstrukcji kontraktów budowlanych w Polsce.
Nasza kancelaria prawna oferuje kompleksową pomoc w procesie skutecznego zgłoszenia umowy do inwestora przez generalnego wykonawcę. Dzięki naszemu doświadczeniu i specjalistycznej wiedzy jesteśmy w stanie zapewnić wsparcie na każdym etapie tego procesu, co pozwoli na odpowiednie zabezpieczenie Twoich interesów jako podwykonawcy, zapewniając Ci należną ochronę prawną i finansową.