Od dnia 19 września 2021 roku najbliższa rodzina może się ubiegać o zadośćuczynienie za niemożność kontynuowania więzi rodzinnej w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu osoby najbliższej („bezpośrednio poszkodowanego”). Chodzi tu o sytuacje, gdy najbliższy członek naszej rodziny (małżonek, dziecko, rodzice) w wyniku wypadku lub błędu medycznego znajdzie się w stanie, który uniemożliwia mu podtrzymywanie kontaktu z otoczeniem i samodzielną egzystencję.

Takiego zadośćuczynienia można się domagać na podstawie art. 446² Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż: „W razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Pojęcie „osoby najbliższej” rozumieć należy szeroko, tj. nie tylko jako osoby formalnie związane z bezpośrednio poszkodowanym przez więzy rodzinne, ale też np. jako narzeczonych, partnerów, dalszych członków rodziny pozostających z poszkodowanym we wspólnym gospodarstwie domowym i mających z nim bliską więź.

W orzecznictwie podnosi się, że chodzi w zasadzie o sytuacje zbliżone do śmierci, w których szkoda jest tak poważna, że wymaga zapewnienia poszkodowanemu stałej opieki pielęgniarskiej i asysty osoby trzeciej, bez której by nie przeżył (niezdolność do samodzielnej egzystencji), a dodatkowo występuje brak świadomego kontaktu zmysłowego, emocjonalnego i mentalnego z poszkodowanym. Będą to zatem przypadki np. 1) śpiączki (chory jest nieprzytomny i nieświadomy) (wyr. SA we Wrocławiu z 17.9.2013 r., I ACa 840/13, niepubl. – śpiączka pooperacyjna wskutek zawinionego błędu lekarskiego), 2) stanu wegetatywnego (chory jest przytomny, ale pozbawiony świadomości) powstałego wskutek ciężkiego, głębokiego i nieodwracalnego uszkodzenia neurologicznego, spowodowanego nagłym zdarzeniem (z reguły wypadkiem samochodowym – wyr. SN z 10.2.2017 r., V CSK 291/16, Legalis; wyr. SA w Poznaniu z 11.1.2022 r., I ACa 768/20, Legalis), 3) głębokiego porażenia mózgowego i niedowładu czterokończynowego dziecka na skutek nieprawidłowo przeprowadzonego porodu (wyr. SN z 9.8.2016 r., II CSK 719/15, Legalis), 4) innego uszkodzenia, któremu towarzyszą zaburzenia funkcji poznawczych w stopniu otępienia, powodujące ustanie kontaktu logicznego z otoczeniem i brak świadomości, co do miejsca i czasu.

Koniecznym warunkiem do ubiegania się o zasądzenie zadośćuczynienia dla najbliższych członków rodziny jest, aby do uszkodzenia ciała i uszczerbku na zdrowiu osoby bezpośrednio poszkodowanej doszło w wyniku deliktu – zdarzenia (np. wypadku) zawinionego przez sprawcę i w związku z którym sprawca jest zobowiązany do naprawienia szkody, czyli ponosi odpowiedzialność cywilną. Kolejnym warunkiem jest adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a powstaniem ciężkiego i nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu. Mówiąc w skrócie, chodzi o sytuację, gdy osoba bezpośrednio poszkodowana przed zdarzeniem była w pełni sprawna i zdrowa, a w wyniku zdarzenia zupełnie utraciła możliwość nawiązywania i kontynuowania więzi rodzinnej. W obecnym stanie prawnym ustawodawca rozszerzył więc krąg osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia; poza osobami bezpośrednio poszkodowanym taką możliwość uzyskały także osoby pośrednio poszkodowane – najbliżsi, którzy przez niemożność utrzymywania więzi rodzinnej także doznają bólu i cierpienia.

Warto wiedzieć, że mimo iż omawiany przepis wszedł w życie w dniu 19 września 2021 roku, to osoby dotknięte taką tragedią jeszcze przed tą datą także mogą się ubiegać o zadośćuczynienie. Dzieje się tak za sprawą art. 2 ustawy z dnia 2 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy Kodeks Cywilny, wprowadzającej w życie art. 446² Kodeksu cywilnego. Wspomniany art. 2 w/w ustawy stanowi, że „Do zdarzeń, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny z poszkodowanym z powodu wyrządzenia u niego ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepis art. 446² ustawy zmienianej w art. 1”. Oznacza to, że art. 446² obowiązuje z mocą wsteczną. Trzeba jednak pamiętać, że w polskim prawie cywilnym każde roszczenie się przedawnia. Przedmiotowe roszczenie wynika z czynu zabronionego (deliktu), a więc zgodnie z art. 442¹ k. c. przedawnia się z upływem 3 lat od chwili, gdy poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jeśli natomiast szkoda wynikła z przestępstwa (np. sprawca został skazany przez sąd karny za nieumyślne spowodowanie wypadku), wówczas termin przedawnienia wynosi aż dwadzieścia lat.

Nasza kancelaria prawna oferuje kompleksową pomoc w procesie skutecznego dochodzenia roszczeń, zarówno na etapie przedsądowym jak i oferuje reprezentację przed sądem. Dzięki naszemu doświadczeniu i specjalistycznej wiedzy jesteśmy w stanie zapewnić wsparcie na każdym etapie tego procesu.